Czy dzieciństwo i wychowanie ma wpływ na naszą podatność na uzależnienia?

Od przyczyny alkoholizmu zależy sposób leczenia (zwłaszcza psychoterapii) i postępowania z uzależnionym. Badacze wskazują 6 czynników odpowiedzialnych za nałóg:

• medyczne
• genetyczne
• psychologiczne
• hormonalne
• socjologiczne
• pedagogiczne.

Medyczne przyczyny alkoholizmu

W 1960 r. biostatyk Elvin M. Jellinek nazwał alkoholizm chorobą. Wcześniej ludzie uważali, że przyczyną nałogu jest brak silnej woli i zepsucie moralne. Alkoholizm to schorzenie złożone, wymaga specjalistycznego leczenia. Ma charakter postępujący, cechuje się nawrotami. Jego źródłem może być farmakologiczny wpływ substancji uzależniającej na organizm. Etanol powoduje stan euforii i pobudzenia.

Metabolizm człowieka przyzwyczaja się do alkoholu. Z czasem domaga się większych dawek, ponieważ odporność na jego działanie się zwiększa. Po odstawieniu alkoholu uzależniony odczuwa nieprzyjemne dolegliwości, np. drżenie mięśni, zaburzenia snu, nudności i wymioty, osłabienie.

Z kolei badania neurobiologiczne wyjaśniają nałóg jako chorobę mózgu. Nie wiadomo, jaka jest jej przyczyna. W mózgach osób uzależnionych naukowcy zaobserwowali zmiany anatomiczne i funkcjonalne. Neurobiolodzy zastanawiają się, czy powstały wskutek uzależnienia, czy nałóg jest konsekwencją określonej struktury tego narządu.

Genetyczne przyczyny alkoholizmu

Z analizy DNA osób uzależnionych przeprowadzonej przez genetyk Tatianę Foround z Uniwersytetu Indiana wynika, że istnieje gen odpowiedzialny za skłonność do uzależnienia od alkoholu. To GABRB3. Ten gen uczestniczy w powstawaniu zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku osób z nadpobudliwością mózgu alkohol może koić nadaktywne neurony. Etanol ma właściwości uspokajające, więc przynosi ulgę.

Natomiast polscy naukowcy odkryli związek pomiędzy genem odpowiedzialnym za nadwagę a spożyciem alkoholu. Badacze z prof. R. Płoskim na czele ustalili, że osoby z FTO piją mniejsze ilości etanolu. W rezultacie w ich przypadku ryzyko rozwoju uzależnienia jest niższe.

Choć alkoholizm nie jest dziedziczny, genetyka może predysponować do nadużywania środków odurzających. Samo obciążenie genetyczne nie oznacza, że osoba zostanie alkoholikiem (geny są połowicznie za to odpowiedzialne). Choroba alkoholowa może uaktywnić się na skutek działania czynników środowiskowych, np. kontaktów z uzależnionymi. Jeśli osoba obciążona nigdy nie pije, nie stanie się alkoholikiem.

Psychologiczne przyczyny alkoholizmu

Zdaniem psychologów uzależnienie od alkoholu może być skutkiem zaburzeń psychicznych. W przypadku depresji, stanów lękowych, wahań nastroju jest mechanizmem obronnym. Alkohol może być też sposobem na chwilową ucieczkę od problemów życiowych. Spożywanie go wynika z potrzeby poradzenia sobie z nimi. Pomaga zapomnieć o kłopotach, np. rodzinnych, finansowych, traumach. Alkohol tłumi też emocje, z którymi trudno sobie poradzić, np. strach.

Hormonalne przyczyny alkoholizmu

Dopamina to hormon szczęścia. Wyzwala euforię. Badacze z Yale University i Columbia University zbadali jej poziom u osób spożywających alkohol. Ustalili, że etanol zwiększa ilość dopaminy w części mózgu związanej z przyjemnością i uzależnieniem (u mężczyzn jej stężenie było większe). Dr A. Abi-Dargham podała, że częste i intensywne picie alkoholu przez badanych skutkowało uwalnianiem hormonu w mniejszych ilościach. Zdaniem badaczki może to być cecha zwiększonej tolerancji organizmu lub wejścia w nałóg.

Socjologiczne przyczyny alkoholizmu

Według socjologów przyczyną alkoholizmu może być stres i przytłoczenie emocjonalne. Szybkie zmiany we współczesnym świecie i transformacje cywilizacyjne wymuszają zmianę własnego systemu wartości i adaptację do nowych warunków. Ludzie są nieszczęśliwi, obawiają się o przyszłość. Wybierają więc łatwo dostępną formę relaksu i pocieszenia. Alkohol pomaga im się odprężyć, zredukować strach przed nowym i poczucie zagrożenia. Ułatwia izolowanie się od rzeczywistości.

Pedagogiczne przyczyny alkoholizmu

Przyczyną alkoholizmu może być nieprawidłowy proces socjalizacji i wychowanie w rodzinie dysfunkcyjnej lub patologicznej. Pedagodzy podkreślają: jeżeli rodzic jest uzależniony od alkoholu, dziecko nie ma prawidłowych wzorców. W życiu dorosłym może być podatne na uzależnienie. Jeśli matka i ojciec nie zapewnią mu bezpieczeństwa emocjonalnego, ryzyko skłonności do nałogu wzrasta.

Powodem spożywania alkoholu w nadmiarze przez młodzież są też przyczyny kulturowe. Nastolatkowie chcą zaimponować rówieśnikom, zyskać aprobatę i przynależeć do grupy. Alkohol pomaga im pozbyć się nieśmiałości w kontaktach. Ponadto może być sposobem na burzę hormonalną lub wyrazem buntu okresu dojrzewania. Jeśli młody człowiek jest obciążony genetycznie, ma kontakt z osobami nadużywającymi alkoholu lub uzależnionymi, szybko może stracić kontrolę nad ilością spożywanych napojów alkoholowych.

Dzieciństwo a uzależnienie

Jest związek między trudnym dzieciństwem a uzależnieniem od alkoholu. Naukowcy dowiedli, że wychowanie w domach toksycznych, rodzice-alkoholicy, przemoc słowna i fizyczna zwiększają predyspozycje do rozwoju choroby alkoholowej. Badanie przeprowadzili eksperci z African Population and Health Research Center w Nairobi.

Dzieci uczą się przez obserwację i naśladownictwo. Spożywanie alkoholu i destrukcyjne zachowania rodziców są dla nich normalne (np. obecność napojów wysokoprocentowych na spotkaniach rodzinnych). Nie oceniają ich obiektywnie. Dojrzewanie w dysfunkcyjnej rodzinie nie sprzyja wykształceniu zdrowej osobowości.

Osoby z syndromem DDA w dzieciństwie były świadkiem rozwoju uzależnienia. Wstydziły się matki i/lub ojca. Były ofiarami przemocy fizycznej i psychicznej. Uzależnienie od alkoholu powodowało kłopoty finansowe rodziny, więc odczuwały brak pieniędzy. Miały problemy w szkole. Wagarowały, uciekały z domu.

Jako dorośli mogą mieć kłopoty z komunikacją i tworzeniem relacji, czuć się samotni, mieć niską samoocenę, potrzebę ciągłej kontroli siebie i otoczenia. Inne objawy DDA to lęk przed odrzuceniem, skrytość i problemy z określaniem granic.

Nie oznacza to, że osoby z cechami DDA automatycznie mają skłonność do uzależnienia. Znajdują się w grupie ryzyka, ale mają szansę na życie w trzeźwości. Terapeuci uzależnień podkreślają, że niektórzy DDA świadomie pracują nad sobą. Jak? Mogą narzucić sobie abstynencję.

Inna teoria mówi, że uzależnienie jest skutkiem deficytu emocjonalnego. Dzieci, które nie doświadczyły uwagi, miłości i szacunku rodziców, jako dorośli mogą go złagodzić alkoholem (lub papierosami, grami komputerowymi, hazardem, pornografią). Stymuluje on ośrodek nagrody w mózgu, który wydziela hormon szczęścia. Z czasem pojawia się tolerancja na etanol, więc potrzeba większych dawek. Działa mechanizm nałogowego regulowania uczuć: złe samopoczucie, alkohol, szybka ulga i przyjemność. Stąd o krok do utraty kontroli i uzależnienia.

Jeśli borykasz się z chorobą alkoholową, jedyna metoda to terapia – indywidualna i grupowa. W Ośrodku Leczenia Uzależnień Terapie TU I TERAZ nauczymy Cię, jak żyć i nie pić. Kluczem jest praca ze specjalistami nad zmianą schematów zachowań i sposobu myślenia. Rozumiemy, że jest Ci trudno. Przepracujemy Twoje emocje i przeżycia, które wpłynęły na rozwój nałogu. Uwierz, powrót do normalności i zachowanie abstynencji są możliwe. Jeśli widzisz, że alkohol utrudnia Ci życie, nie potrafisz powiedzieć mu: “nie”, skontaktuj się z nami.

Zmagasz się z problemem alkoholowym? Nie musisz mierzyć się z nim sam. W Tu i Teraz doskonale wiemy jak trudna jest to walka. Pozwól sobie pomóc! Jeśli masz pytania lub wątpliwości, zadzwoń do nas. To nic Cię nie kosztuje, a może być najważniejszym krokiem w Twojej drodze do trzeźwości!